Mersin Yöresel Yemekleri
🍽️ Mersin Yöresel Yemekleri: Toroslardan Akdeniz’e Gastronomi Ansiklopedisi
Mersin yöresel yemekleri mutfağı, sadece bir yemek kültürü değil, binlerce yıllık medeniyetlerin tabaklara yansıyan öyküsüdür. Doğusunda Çukurova’nın bereketli topraklarından gelen Ortadoğu ve Arap mutfağı etkisi, batısında Toros Dağları’nın zirvelerinden süzülen Yörük ve Türkmen gelenekleri, kıyı şeridinde ise Akdeniz’in zeytinyağlı ve deniz ürünleri kültürü harmanlanmıştır. Bu şehirde kahvaltı “sıkma” ile başlar, öğle sıcağı “batırık” ile serinletilir, akşam ise “tantuni” veya “Tarsus kebabı” ile taçlandırılır. Tatlısız bir kapanış ise düşünülemez; cezeryeden kerebiçe, künefeden karsambaça kadar uzanan geniş bir tatlı yelpazesi Mersin sofralarının değişmez finalidir. Aşağıdaki kapsamlı rehberde, Mersin’in en özel lezzetlerini, yapılış hikayelerini ve kültürel önemlerini detaylarıyla bulacaksınız.
🥩 Et Yemekleri ve Kebap Kültürü
Mersin, özellikle Tarsus bölgesi, Türkiye’nin en önemli kebap ve et merkezlerinden biridir. Buradaki et yemekleri, sadece pişirme tekniğiyle değil, kullanılan etin kalitesi (genellikle Toroslarda otlayan hayvanlar), zırh kullanımı ve yanında sunulan eşsiz garnitürlerle bir sanat eserine dönüşür.
Mersin Tantunisi
Mersin’in gastronomik kimliğidir. Tantuni, sıradan bir et sote değildir; o bir pişirme ritüelidir. Dana etinin en yumuşak kısımlarının minik kuşbaşı şeklinde doğranmasıyla başlar serüven. Özel tasarlanmış ortası çukur bakır tepside, pamuk yağı ve toz biber eşliğinde pişirilir. Ustalar, pişirme esnasında tepsiye az miktarda su serperek hem tavanın ısısını kontrol eder hem de o meşhur buharı oluşturur. Bu buhar, üzerine kapatılan lavaşın yumuşamasını ve aromalanmasını sağlar. Bol maydanozlu soğan piyazı, domates ve limon ile dürüm yapılarak servis edilir. Yanında turşu ve ayran ise olmazsa olmazdır.
Tarsus Kebabı
Adana kebabı ile sıkça karıştırılsa da Tarsus kebabı, gurmelerin hemen ayırt edebileceği farklara sahiptir. En büyük farkı, kıyma harcının içine ince kıyılmış soğan ve maydanozun da eklenmesidir. Adana kebabında soğan genellikle yanında servis edilirken, Tarsus kebabında harcın içindedir. Bu durum kebabı daha sulu ve aromatik yapar. “Zırh” adı verilen büyük bıçaklarla çekilen kıyma, meşe kömürü ateşinde pişirilir. Tarsus’ta kebap yemek, yanında gelen bardak altı lahmacun, humus, ezme ve taze yeşilliklerle tam bir şölendir.
Sini Köftesi
İçli köfte sevenlerin ancak yapımının zahmetinden çekinenlerin favorisidir. Mersinli kadınların pratik zekasının bir ürünü olan Sini Köftesi, lezzet olarak içli köfteden farksızdır. İnce bulgurla hazırlanan dış hamurun yarısı yağlanmış tepsiye (siniye) yayılır. Üzerine cevizli, kıymalı, baharatlı bol iç harç döşenir ve kalan hamurla üzeri kapatılır. Baklava dilimi şeklinde kesilerek fırınlanır. Hem hafifliği hem de bereketli olması nedeniyle kalabalık misafir sofralarının baş tacıdır.
Etli Döğme Pilavı
Mersin’in kırsal kesimlerinde ve Yörük köylerinde düğünlerin, cenazelerin ve bayramların vazgeçilmez yemeğidir. “Döğme” adı verilen aşurelik buğday ve nohut, kemikli et suyuyla dev kazanlarda, odun ateşinde saatlerce pişirilir. Sakı gibi bir kıvam alana kadar pişirilen bu pilav, üzerine kızdırılmış tereyağı dökülerek servis edilir. Oldukça doyurucu ve besleyici olan bu yemek, toplumsal dayanışmanın ve bir arada yeme kültürünün bir simgesidir.
🥣 Özgün Çorbalar ve Sulu Yemekler
Mersin’de çorba kültürü, klasik başlangıçların ötesindedir. Bazı çorbalar (Batırık gibi) bir ana yemek, bazıları ise (Yüzük çorbası gibi) kutlama yemeğidir. Bakliyatın ve tahılın yoğun kullanıldığı bu tarifler, Anadolu’nun kadim beslenme alışkanlıklarını yansıtır.
Batırık
Mersin mutfağının en şaşırtıcı ve özgün lezzetidir. Dışarıdan bakıldığında kısırı andırsa da, içeriği ve tüketim şekliyle tamamen farklıdır. İnce bulgur, kavrulmuş yer fıstığı (veya susam), tahin, domates kurusu ve özel baharatlarla yoğrulur. İki şekilde tüketilir: Ya köfte şeklinde sıkılarak yanında marul ve lahana ile yenir ya da üzerine buzlu su eklenerek “Batırık Çorbası” olarak soğuk içilir. Özellikle yaz sıcaklarında Mersinli kadınların “ikindi oturması” yiyeceğidir ve serinletici etkisiyle bilinir.
Yüzük (Yüksük) Çorbası
Adını, hamurunun parmağa takılan dikiş yüzüğüne (yüksük) benzemesinden veya bu aletle kesilmesinden alır. Minik minik hazırlanan mantı benzeri hamurlar, haşlanmış nohut ve et suyu ile birleşir. Bol nane ve limonlu sosuyla damaklarda iz bırakır. Oldukça zahmetli bir yapım süreci olduğu için, genellikle imece usulü yapılır ve özel misafirlere sunulur. Bir kase içildiğinde ana yemek kadar doyurucudur.
Topalak Çorbası
Yörük kültürünün bir diğer hediyesidir. İnce bulgur ve irmiğin yoğrulup misket (bilye) büyüklüğünde yuvarlanmasıyla hazırlanır. Nohut ve bazen parça et ile zenginleştirilen, salçalı ve ekşili bir suyu olan yemektir. İç Anadolu’da da benzerleri yapılsa da, Mersin usulü Topalak’ta ekşi (limon veya koruk suyu) ve kuru nane kullanımı baskındır.
Lepe
Kırık pirinç veya bulgurla yapılan, soğanlı ve salçalı lapa kıvamında bir yemektir. Genellikle yanında yufka ekmek ve turşu ile tüketilen, yapımı kolay ancak lezzeti yoğun, geleneksel bir köy yemeğidir.
🥐 Hamur İşleri ve Özel Sebzeler
Mersin’de kahvaltı kültürü denince akla peynir-zeytinden önce “sıkma” gelir. Ayrıca bölgenin subtropikal iklimi, Gölevez gibi nadir sebzelerin yetişmesine olanak tanır.
Sıkma
Mersin’in en ikonik kahvaltılığıdır. Un ve su ile yapılan basit bir hamur, sac üzerinde pişirilir. Henüz sıcakken içine lor peyniri, soğan, maydanoz veya patatesli harç konur ve rulo şeklinde sıkıca sarılır. Adını bu sarma (sıkma) işleminden alır. Yanında köpüklü bir ayran veya tavşan kanı çay ile tüketilir. Sabahın erken saatlerinde Mersin sokaklarında her köşe başında bir sıkmacı bulabilirsiniz.
Gölevez
Mersin’in Anamur ve Bozyazı ilçelerine özgü, Türkiye’de başka yerde pek bilinmeyen tropikal bir kök sebzedir (Taro). Patatese benzer ancak pişirildiğinde daha lifli ve aromatik bir yapısı vardır. Genellikle nohut ve et ile birlikte yemeği yapılır veya kızartılır. Limon sıkılarak tüketilmesi tavsiye edilir çünkü çiğ hali veya yanlış pişirilmesi ağızda kaşıntı yapabilir.
Babukannuş (Patlıcan Gömmesi)
Hatay mutfağındaki Abugannuş’un Mersin versiyonudur. Közlenmiş patlıcan, biber ve domatesin kabukları soyulup ince ince kıyılması ve bol sarımsaklı zeytinyağı ile harmanlanmasıyla yapılır. Özellikle kebap sofralarının en sevilen mezesidir. Taze pide ile sıyrılarak yenmesi adettendir.
🍬 Efsanevi Tatlılar ve İçecekler
Mersin mutfağında tatlılar, sadece şekerli bir son değil, enerji veren ve özel günleri simgeleyen ürünlerdir. Kerebiç Ramazan’ı, Kaynar yeni doğan bebeği, Cezerye ise enerjiyi temsil eder.
Cezerye
Mersin’in en ünlü markasıdır. “Cezer” (Arapça havuç) kelimesinden gelir. Sarı ve mor havuçların buharda haşlanıp, şeker ve özel baharatlarla saatlerce pişirilmesi ve ardından fıstık, ceviz veya fındıkla zenginleştirilmesiyle elde edilir. Doğal bir enerji deposudur ve afrodizyak etkisiyle bilinir. Lokumdan daha sert, pestilden daha yumuşak eşsiz bir kıvamı vardır.
Kerebiç
Mersin’in “beyaz rüyası”dır. İrmik ve yağ ile yapılan dış hamurun içi, bol Antep fıstığı veya cevizle doldurulur. Ancak Kerebiç’i özel kılan, üzerine dökülen beyaz köpüktür. Bu köpük, Çöven Otu kökünün kaynatılmasıyla elde edilen suyun, şekerle çırpılması sonucu oluşur. Yumurta akı içermeyen bu doğal krema, tatlıya hafiflik katar. Özellikle Ramazan aylarında tüketimi artar.
Karsambaç
Modern dondurmanın atasıdır. Yazın kavurucu sıcağında Torosların zirvesindeki obruklardan veya kuyu mağaralarından kesilen temiz kar blokları şehre indirilir. Kaselere doldurulan bu karın üzerine pekmez, bal, gül şurubu veya vişne şerbeti dökülerek servis edilir. Çamlıyayla bölgesi Karsambaç’ın başkentidir.
Kaynar (Lohusa Şerbeti)
Sadece lohusalara değil, kışın içini ısıtmak isteyen herkese ikram edilir. Zencefil, tarçın, karanfil, havlıcan gibi 7 çeşit baharatın kaynatılmasıyla yapılan koyu renkli, yakıcı ve tatlı bir içecektir. Sıcak servis edilir ve üzeri bolca dövülmüş ceviz ve fındık ile kaplanır.
Anamur Muzu
Türkiye’nin muz ihtiyacının büyük kısmını karşılayan Anamur muzu, ithal muzlara göre daha küçük, kabuğu daha ince ve aroması çok daha yoğundur. Kokusuyla odayı dolduran bu muz, üzerinde oluşan kahverengi beneklerle (çil) en lezzetli haline ulaşır.
Künefe
Hatay kadar meşhur olmasa da Mersin künefesi, kendine has tarzıyla oldukça popülerdir. Mersin’de künefe genellikle porsiyonluk küçük tepsilerde değil, dev tepsilerde pişirilir ve dikdörtgen dilimler halinde sunulur. Peyniri uzadıkça lezzeti artar.
🍽️ Lezzeti Yerinde Keşfedin
Bu listedeki yemekler, Mersin mutfağının sadece görünen yüzüdür. Palıza, Bandırma, Mamül, Sarı Kabak Kompostosu, Şalgam Suyu ve daha nicesi sokak aralarındaki esnaf lokantalarında ve evlerde yaşamaya devam etmektedir. Mersin’e yolunuz düştüğünde, diyetinizi bir kenara bırakın ve bu kadim lezzetlerin tadını çıkarın.